مشاور

۱. دستور باید محترمانه و امری باشد: «علی جان! لطفا بشین»، «لطفا آروم صحبت کن»

۲. رفتار مثبت را در جمله ای کوتاه و مثبت بگویید. این جمله های منفی اشتباه هستند: «جیغ نزن»، «غذاتو نریز روی زمین».

۳. با جمله پرسشی، دستور ندهید وگرنه حتما با نافرمانی مواجه خواهید شد. جمله باید امری باشد مثلا معلوم است که سوالی مثل «دلت می خواهد بروی مسواک بزنی؟» جوابش نه است! بنابراین بگویید: «عزیزم! برو مسواک بزن وقت مسواکه.»

۴. بیش از حد دستور ندهید؛ فقط در مواقع ضروری با جمله امری کوتاه خواسته تان را بگویید وگرنه به بچه پیام می دهید دستورات شما لازم الاجرا نیست. برخی والدین مانند صدای سوتی آزاردهنده که همواره در هیاهوی پس زمینه خانه شنیده می شود، مدام دارند دستور می دهند و بچه ها به این صدای سوت یکنواخت عادت می کنند و هیچ تقصیری ندارند اگر دستورات آنها را اجرا نمی کنند.

۵. دستوری بدهید که اجرای آن در حد توان کودکتان باشد. والدی که دستورهای سخت که در توان بچه نیست می دهد، درواقع یک والد آگاه و مادر یا پدر کافی نیست زیرا باید توانایی کودکمان را به عنوان یک آدم منحصربفرد در نظر بگیریم نه اینکه بگوییم هر بچه

۶ ساله ای می تواند فلان کار را انجام دهد. اگر دستور سخت می دهید، باید دو پیامد متصور باشید؛ یا بچه از آن سرپیچی می کند یا با وجود همه تلاشش از پس انجام کار برنمی آید که این نیز به مرور زمان به اعتمادبه نفس بچه صدمه می زند چون خود را ناتوان می یابد.

۶. دستور باید عادلانه باشد.

۷. اگر تا حالا اهل دستور دادن نبوده اید، با دستورات کوتاه کاملا بجا شروع کنید. یادتان باشد دستور باید در زمان مناسب داده شود. فکر کنید بچه از صبح منتظر بوده کارتن دلخواهش پخش شود و درست همان لحظه شما بگویید: «پاشو یک بسته نان بخر!» یا «سطل زباله رو ببر پایین!» مسلم است که می گوید نه و سرپیچی می کند. در این مورد شما مقصر هستید که دستور را در زمان نامناسب داده اید.

۸. دستوری که قابل پیگیری نیست، ندهید. شما در آشپزخانه مشغول کارید و به بچه دستور می دهید: «بستنی ات را تمیز بخور!» مدتی بعد می آیید و می بینید همه بستنی را روی زمین ریخته است.اینجا که امکان نظارت مستقیم و پیگیری نداشته اید، دستور دادن غلط بوده است.

۹. دستورات مبهم ندهید. بچه ها معنای کنایه را نمی فهمند. آنها تفکر عینی دارند. مثلا اگر لیوان شیر را به او بدهید و بگویید: «ببینم می تونی بریزی زمین یا نه!» کاملا غلط است و بچه قطعا منظور واقعی شما را نمی فهمد.

۱۰. دستور نباید با آزار هیجانی کودک همراه باشد. به کار بردن جمله هایی مثل: «با این غذا خوردنت یک روز دق می کنم. درست بخور!» یا «پدرت سکته می کند با این نمره هات؛ درس بخوان!» اشتباه است. گاهی هم بلافاصله بعد از اینکه بچه را دعوا کردید و او هنوز تغییرات هیجانی دارد، شروع می کنید به دستور دادن! صدور این دستورها هم عادلانه نیست و ضمنا در زمان نامناسب صادر شده اند و علاوه بر این، همراه با آزار هیجانی بچه ها هستند. پس نباید انتظار اجرای آنها را داشته باشید.

 دکتر میترا حکیم‌شوشتری

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران